kaside

Kasideler, genellikle birini övmek ve ya yermek amacıyla yazılan şiirler, daha çok din ve devlet büyüklerini övmek amacıyla yazılan divan edebiyatı şiirlerdir. Kaside şairlerine kaside-gü (kaside söyleyen), kaside-sera ya da kaside-perdaz (kaside yazan) denir. Çok katı bir kalıpla yazılan kasideler, 6 bölümden oluşur
Türk edebiyatında 13. yüzyılda kullanılmaya başlanır. Nazım birimi beyittir. Beyit sayısı 33-99 arasında değişir. Kasidenin ilk beyitine matla denir. Şair kasidesi içinde matlayı tekrar ederse tecdid-i matla denir. Matlayı birden çok tekrar ederse bu zat-ül metali veya zül metalidir. Kasidenin son beyitine makta , şairin mahlasının bulunduğu beyite taç beyit denir. Kasidenin en güzel beyiti beyt-ül kasid olarak isimlendirilir.
"Kasideler birini övmek veya yermek için yazılan şiirlerdir."şeklindeki tanım,bunun nazım şekli değil de nazım türü olduğunu ortaya çıkartır.Oysa kaside adı şiirin nazım şekliyle alakalı bir durumdur.Bu açıdan bakıldığında kasideleri belirli bölümlerden oluşan ve gazellerden daha uzun yazılan belli bir kafiye örgüsü olan(aa ba ca da....)nazım şeklidir diye tanımlamak daha doğru olacaktır. Kasideyi övgü ve yergi şiiri olarak tanımlarsak övgü ve yerginin yapıldığı farklı nazım şekilleriyle yazılmış bütün şiirleri bu gruba dahil etmemiz gerekir.Mesela şair gazelinde bir kişiyi övdü ise onun da kaside olduğunu iddia etmemiz gerekir ki bu da bizi açmaza sürükler.Aynı şekilde bütün hicviyeleri kaside olarak adlandırmamız gerekir.Mesela Ziya paşanın meşhur terkib-bendlerini(erbâb-ı kemâli çekemez nâkıs olanlar,rencîde olur dîde-i huffâş ziyâdan...) kaside olarak kabul etmemiz gerekir. Kasidelerde illaki övgü veya yergi olacak şartı yoktur.Meselâ şair bahariyye içinde tamamen baharın güzelliklerinden bahsetmişse bunun içinde övgü ve yergi aramak abes olacaktır.Özellikle İstanbul'dan uzak kalan şairlerin divanlarındaki kasidelerde bir devlet büyüğünü övmekten ziyade bu tür övgü dışı konuların anlatıldığı eğer incelenirse görülecektir. Aynı hatalar gazel için de yapılmaktadır.Gazel kadın aşk şarap konulu şiirler demek değildir.Gazel bir nazım şeklidir.En az 3 beyittir.Beyit sayısı kasideler kadar fazla değildir.3 beyitten az olan gazellere nâ-tamam gazel denir.Yani tamamlanmamış."

Kasidenin Bölümleri [değiştir]


1. Nesip (Teşbib)

• Kasidenin ilk bölümüdür, şiir yönünden en ağır bölümdür.
  
• Genelde 31/99
  

beyit olur.

• Şair bu bölümde betimleme yapar ; kadın, kış, at, bahar vs.
  

Baharın tasviri yapılıyorsa: Bahariye, kışın tasviri yapılıyorsa: Şitaiye, temmuzun tasviri yapılıyorsa: Temmuziye, ramazanın tasviri yapılıyorsa: Ramazaniye, atın tasviri yapılıyorsa: Rahşiye, hamamın tasviri yapılıyorsa: Hamamiye.
2. Girizgah

• Nesip bölümünden methiye bölümüne geçerken söylenen ve basamak görevinde olan beyitlerdir.
  
• Şair bu bölümde övgüye başlayacağını haber verir.
  
• 1-2 beyitten oluşur.
  

3. Methiye

• Kasidenin sunulduğu kişinin övüldüğü bölümdür.
  
• Şiir yönü çok zayıf, dil yönü diğer bölümlere göre çok ağırdır.
  

4. Tegazzül

• Gazel söyleme anlamına gelir, bütün kasidelerde olması zorunlu değildir.
  
• Methiyeden sonra şair bir fırsatını düşürüp aynı ölçü ve uyakta bir gazel söyler, buna tegazzül denir.
  

5. Fahriye

• Şairin kendini övdüğü bölümdür.
  
• Fahriyeyi en seven şair Nefi'dir.
  

6. Tac

• Şairin kendisi hakkındaki yeni düşüncelerini söylediği bölümdür.
  
• 2-3 beyit bulunur.
  
• 'Nefi' çok kullanır.(Tac bir bölüm değil sadece şairin isminin geçtiği beyittir)
  

7. Dua

• Kasidenin son bölümüdür.
  
• Birkaç beyit olur.
  
• Şair burada övdüğü kişinin başarılı, uzun ömürlü, talihinin iyi olması yönünde dua eder.
  

Kaside ve tarihsel önemleri [değiştir]


Kasideler, sosyal ve kültür tarihi araştırmacısı için önemli bir belge ve bilgi kaynağı olarak değerlendirilebilirler. Resmî tarihi vesikalar kadar, edebî metinlerin de tarih araştırmacısı için önemli bir belge olduğunu ispatlayacak mühim kaynaklar arasındadır.
Kasideler, ideal devlet adamı profili çizme, sosyal ve ekonomik konularda devrin özelliklerini yansıtma, sosyal hayatın değişik sahnelerini anlatma, tarihî şahsiyetlerin biyografik bilgilerine katkıda bulunma, siyasal ve kültürel tarihin pek çok değişik safhası için yazılmış edebi eserlerdir.

Kasideler konularına göre de değişik adlar alırlar [değiştir]


Kasideler konularına göre isimlendirilir.

• Tevhid: Allah'ın birliğini anlatan kısa gazel.
  
• Münacaat: Allah'a yalvarmak yakarmak için yazılır.
  
• Na'at : Peygamberi övmek için yazılır.
  
• Methiye : Devlet büyüklerini övmek için yazılır.
  
• Mersiye : Ölüm temalı kasidelerdir.
  
• Hicviyye: Alay etmek amacında yazılan kasidelerdir.
  
• Şehrengiz:Bir şehrin güzelliklerini anlatan kasidelerdir.
  
• Cülusiye: Padişahın tahta geçişine sevinen kişiler için yazılan kasidelerdir.