Fobi bir nesne veya olaya karsi gelistirilen kalici ve rahatsiz edici bir korkudur. Bu sebeplerden olusan korkular sosyal hayata zarar verdigi gibi, kisinin is yasantisi ve ailevi hayatini da olumsuz etkiler. Günümüzde birçok fobi teshis edilip literatüre geçmistir. Ancak genel anlamda siralamak istersek Basit Fobiler . Bunlara kapali alan korkusu (klastrofobi), hayvan korkusu (genelde fare, örümcek ve yilan), yükseklik korkusu (akrofobi), uçma korkusu (Piterifobi), su korkusu (hidrofobi), disçi korkusu (odontifobi), tünel, köprü korkulari olarak siralanabilir. Sosyal Fobiler . Bu tür fobilerde kisi kendine güvensizlik, topluma ve çevresine güvensizlik ve diger kisiler tarafindan asagilanma ve küçük görülme korkusuna sahiptir. Açik Alan Korkulari . Depresyon ve panik yasayan insanlarin en azindan yarisinda agorafobi görülür. Bu da kisinin büyük bir alanda veya alisveris merkezinde yalniz kalamama durumunu gelistirir. Fobiler genelde endisesel rahatsizliklar, panik, post travmatik stres rahatsizliklari, obsesif kompulsif rahatsizliklar nedeniyle olusabilir. Her yil bu problemlerden milyonlarca kisi etkilenmektedir.
Fobiler bazi sinyaller ve semptomlarla ortaya çikarlar. Bunlar:
Bazi durumlara veya maddelere karsi gelistirilen kalici korkular ve endiseler. Korkulan nesne veya olaylara ani tepkisel hareketler. Kisinin korkulan seyden kurtulma ve uzaklasmak için çabalamasi. Korku nedeniyle normal ve düzenli hayattan uzaklasma, içe kapanma. Fobiler, vücutta görülen herhangi bir hastaliga bagli olarak gelismezler. Fobi sahibi olan kisi rahatsiz oldugu ortama girdiginde yada nesneyle karsilastiginda, en sik olarak, kisinin terledigi gözlenir. Kalp atislari hizlanir, kaçma ve sakinma istegi görülür, zor nefes alma ve huzursuzluk gibi tepkiler de gelistirebilir. Bazi durumlarda kisi korktugu veya fobisinin oldugu nesneyi direkt olarak yasamasa da, dokunmasa da sadece bu konunun varligi bile kisinin fobi belirtileri göstermesine neden olabilir.
Fobilerin genel olarak baslangiç nedenleri bilinmemektedir. Ancak ailede bulunan fobilerin yeni nesillere geçtigi konusunda oldukça saglam kanitlar bulunmaktadir. Arastirmalar çocuklara, aile bireylerinde bulunan fobileri kendi içlerinde gelistirerek, ögrendiklerini ortaya çikarmistir. Ayni arastirmalara göre, utangaç olarak yetisen çocuklar ileriki yasamlarinda endiseye bagli olarak düzensizlikler yasayabilmektedirler. Tüm bu fobiler ve endiseye bagli rahatsizliklar kadinlarda daha fazla görülmektedir. Fobi nedenleri, hormonlar ve kültürel farkililiklar olabilir ve doktor tarafindan detayli olarak incelenmelidir. En sik olarak fobilerin baslangiç nedeni geçmise dayanir. Küçük yaslarda birseyden korkma, utangaç bir çocukluk, baskici ailelerde yasayan çocuklar, yatili okul gibi yanliz geçen çocukluk yillari, anne baba problemleri ve belki bu problemi yaratan nesneler çocukluk döneminde psikolojimize yerlesir.
Bir nesne veya durumdan dolayi rahatsizlik hissetmek genel anlamda normal sayilabilir.
Köpekleri, kedileri sevmek zorunda degiliz. Onlardan korkup uzak da duruyor olabiliriz ancak köpeklerin,kedilerin var oldugu gerçegini bilerek sokaga çikmayi red etmek ya da bu tür canlilarla karsilasildiginda terleme ve çarpintinin baslamasi, begeni disinda bir olaydan çok fobi olarak kabul edilir. Eger kiside bulunan rahatsizlik normal hayatini etkilemiyorsa, doktora basvurmaya pek gerek yoktur. Ancak kisinin korkulari ve fobileri rahatsiz edici boyutlarda ise, normal olan sosyal hayatini etkiliyor ve kisi bunlari kontrol edemiyorsa, mutlaka psikolojik ve tibbi yardim alinmalidir. Bu durumlarda psikologlar, psikiyatristler veya ilgili doktorlardan yardim alinabilir.
Doktorlar bu durumlarda genel olarak belirtileri arastirmak için, kisideki bulgularin ne zaman ve ne sekilde oldugunu arastirirlar. Bazi durumlarda doktorlarin uygulayacagi yazili testler de kisideki rahatsizlik durumlarini ve endiseye neden olan kaynaklari ortaya çikarabilir. Fobiler alkol bagimliligi, depresyon, ilaç veya uyusturucu bagimliligi ve yeme aliskanliklari nedeniyle de ortaya çikabilir. Doktorlar tüm bu bulgulari degerlendirerek fobilere karsi bir tedavi gelistirirler.
Kiside bulunan fobiler diger rahatsizliklardan dolayi da ortaya çikabilir:
Fiziksel Bozukluklar: Yüksek tansiyon, astim, hazimsizlik ve uyku bozukluklari fobilere neden olabilir. Depresyon: Diger insanlarin normal yasamlarinda yaptiklari rahatlatici ve eglendirici isleri yapamamak fobilere neden olabilir. Madde Bagimliligi: Fobileri olan bazi insanlar ilaç veya alkol gibi rahatlaticilarla korkulardan kaçmaya çalisabilirler. Bu nedenler insanlari bagimli hale getirerek çözüm yerine problem yaratir. Fobiler için ilaç tedavilerinde:
Fobi önemli bir saglik sorunudur. Ilaçli tedavinin gerektigi durumlarda uzman bir psikyatrist ile görüsülmelidir. Bilinçsiz ilaç kullanimi kisiyi bulundugu durumdan çok daha sagliksiz hale getirebilir, yeni bagimliliklarin (ilaç bagimliligi) baslamasina neden olabilir. Fobilerde kullanilan ilaçlarin kullanim dozlari oldukça önemlidir. Ne eksik ne de fazla kullanilmamasi gerekir. Saatinde ve önerilen dozda almak, kisinin tedavi sürecini hizlandirir. Fobilerde genel olarak 3 tip ilaç kullanilir. Bunlar:
Beta Blokörler: Bu ilaçlar vücudun heyecan durumlarinda adrenalin salgilamasini yavaslatirlar. Kalp atislarinin yavaslamasi, kan basincinin düsmesi ve titremeyi engelleyen bu ilaçlar korku ve endise halinde kisiyi rahatlatarak, fobinin etkisini azaltabilir. Antidepresanlar: Antidepresanlar da endise ve huzursuzluk durumunu engelleyebilirler. Bunlar beyinde bulunan nerotransmiterlerden kimyasal serotonin üreterek bir tepkime yaratirlar. Yatistiricilar: Benzodiazepin olarak da adlandirilan bu ilaçlar kisideki endise ve huzursuzluk halini azaltirlar. Doktor denetimi disinda, yüksek dozlar bagimlilik yapabilir. Kisa süreli dönemlerde ve doz asimi yapilmadan alinmalidirlar. Fobilerle basa çikma yollarindan biri de fiziksel rahatlamadir. Kas ve eklemleri gevsetmek ve rahatlatmak iyi bir tekniktir. Ayrica otogenik rahatlama denilen ve kisinin düsünce yoluyla uyguladigi telkin yollari da bir seçenek olabilir. Sessiz bir ortamda zihni bosaltmak veya tek bir nesneye dikkati vermek rahatlama saglar. Ancak tüm bu fiziksel rahatlama yollari bazi durumlarda yeterli olmayabilir. Diger yandan korku duyulan durum veya nesneye karsi duyarliligi azaltma tedavisi de bir çözümdür. Fobi duyulan konuya tekrar ederek maruz kalma, kiside korkuyu yenmeye veya alismaya karsi tepkilerin artmasina neden olur. Örnegin uçma korkusu olan kisilerde bu korkuyu yenmek için, uçak resimlerine bakma, havaalanlarinda oturma, ve son olarak da uçaga binme gibi bir terapi yolu denenebilir.
Kavramsal davranis terapisi ise kisinin terapisti ile ortak çalistigi bir yöntemdir. Bu yöntemde terapist kisinin tepki gelistirdigi nesne ya da durumlari inceler, bunlara karsilik alternatif yollar bularak korkuyu azaltmaya çalisir. Sonuç olarak hasta korkulara karsi degisik yöntemler uygulayarak sonuca ulasabilir.
Basit fobiler genelde davranis düzenleme yöntemi ile tedavi edilebilir. Sosyal fobiler ise anti-depresanlar veya beta blokörler kullanilarak engellenebilir. Gündelik hayatta yasanan korku ve endiselerden kurtulmak için basit yollar seçilebilir:
Korku ve fobileri iyi degerlendirin ve taniyin. Geçmis zamanda yasanilanlari unutun.Her zaman yeni yollar deneyin ve çözümler gelistirin. Stres ve korku aninda baska isler ve hobilerle mesgul olmaya çalisin. Iyi dinlenin. Düzenli yemek yeme aliskanligi gelistirin. Kafein ve nikotin tüketiminden kaçinin. Rahatlama araci olarak alkol veya yatistiricilari seçmeyin. Problemlerinizi arkadaslariniz veya egitimli kisilerle konusup paylasin.
Konu: fobi nedir? 
C.tesi Mart 29, 2008 2:38 pm