Donanımı, yazılımı ve bilgisayar sistemini yöneten, en alt seviyede çalışan yazılıma işletim sistemi denir. İşletim sistemleri, çoğunlukla bir alt düzey programı ile yazılır ve belirli işlemciye bağımlı olurlar. Her zaman kullanıma hazır olması için ana bellekte yüklü olarak bulunur ve alt seviyede çalışırlar. İşletim sistemi bilgisayardaki akışın koordinesi dışında, bütün işlemleri denetleyerek ve uygun komutlar vasıtası ile bağlı bulunan bütün aygıtların bilgisayar ile ilişkilerini de düzenlemektedir. Tek veya çok kullanıcılı olmak üzere genellikle iki farklı şekilde yazılmışlardır. İşletim sistemlerinin işlevlerini iki ana başlık altında toplayabiliriz • Genişletilmiş / Sanal Makine o Donanım tarafını kullanıcıdan saklamak, o Kolay kullanılabilir/programlanabilir bir ara yüz oluşturmak.
• Kaynak Yöneticisi o Yapılacak işlerin sırasını takip etmek, o Farklı donanımların birbiri ile sorunsuz şekilde haberleşmesini ve aynı anda çalışmasını sağlamak.
Bahsettiğimiz kıstaslara göre yazılan bir çok işletim sistemi var. Çok yaygın olanları ana başlıklar altında toplarsak ;
• UNIX türevleri (Solaris, UnixWare, BSD, Digital Unix, AIX, IRIX ve Linux) • Microsoft’a ait işletim sistemleri (DOS, Windows 9X-NT-2000) • Novell • IBM OS/2 Warp • Apple MacOS
• DOS : 1980 yılında 8086 işlemciler için yazılmış “TEK” her platformda kullanılabilir bir işletim sistemi olmasının avantajı ile piyasaya girdi. 1995 yılına kadar kişisel bilgisayarlardan, küçük işletmelerin sistemlerine kadar her yerde kullanıldı. 1995 yılında yerini Windows 95’e teslim etti.
• Windows 9X : Grafiksel kullanıcı arabirimi ile, kolay kullanılabilir bir çalışma ortamı sunma vaadinde. Kişisel kullanıcılar piyasasının en yaygın işletim sistemi.
• Windows NT / 2000 : Windows 9X arabirimine sahip ve internet sunuculuğu ve enterprise ortamlar için tasarlandığı iddiası ile satılıyor. Kolay kullanım ve sistem yönetimi, performans ve sistem güvenliğine tercih edilmiş gibi görünüyor. Amerikan askeri güvenlik standardını çıkarttığı yamalar ile daha yeni aldı.
• Novell : o İstemci / Sunucu kavramını pekiştiren bir işletim sistemi. o İşlem gücü olmayan terminal bilgisayarların bir sunucuya bağlı olduğu ve tüm işlerini sunucunun gücünü kullanarak yaptığı bir çok ortam Novell kullanıyordu. Şimdi gidiş UNIX ve Windows NT’ye doğru. o Ağ bilgisayarı kavramı Novell ile doğdu. o Novell’in pazar payı gün geçtikçe düşüyor.
• IBM OS/2 Warp : o IBM’in diğer yazılım şirketlerine bağlı olmamak için, kişisel kullanıcılara ve küçük işletme ortamlarına uygun bir işletim sistemi yazma isteği ile doğdu. o Rahat anlaşılır güzel bir grafik arabirimi var. o DOS işletim sistemi ile uyumsuzluğu yüzünden pek hızlı yayılamadı. o Artık IBM bile kullanmıyor. Yeni IBM’ler Windows 98/2000 ile geliyor/gelecek. o Enterprise ortamlar için ise IBM hala AIX’i dağıtmaya devam ediyor.
• Apple MacOS :
o Dünyanın en fazla taklit edilen işletim sistemi. o Mükemmel grafik ara yüzü neredeyse tüm işletim sistemleri tarafından taklit edildi. o Yazılım paketi, paket halinde kurulum kavramı bir çok işletim sistemine MacOS‘dan geçti. o Sadece Machintosh makinelerde kullanılması platform açısından sınır getirdiyse de, hala bir çok kullanıcısı var. o Kişisel uygulamalardan, video ve grafik işlemeye, İnternet sunuculuğundan, masaüstü yayıncılık ort..... kadar her uygulama türünde ideal bir işletim sistemi olma özelliğini taşıyor